به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط‌عمومی وزارت آموزش و پرورش، حسن ملکی، با تأکید بر لزوم آموزش سواد دیجیتالی بهوالدین و معلمان، اظهار کرد: فضای مجازی و آموزش مجازی، یک واقعیت فراگیر است که همه واقعیت‌های پیرامون خود را تحت تأثیر قرار داده است تا جایی که گاهی به نظر می‌رسد که اثرگذاری فضای مجازی در امور تعلیم و تربیت و در برخی امور، از کنترل خارج شده است.
وی ادامه داد: در آموزش مجازی، یکی از عوامل و زمینه‌های بسیار مهم، تعامل بین معلم و دانش‌آموزان است که به طور طبیعی حذف می‌شود. در این مسیر علاوه بر حذف تعامل مستقیم معلم با دانش‌آموز، تعامل دانش‌آموزان با یکدیگر نیز حذف می‌شود؛ این در حالی است که تعامل نقش مهمی در روند آموزش بر عهده دارد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: یکی از آثار تعامل در تدریس و آموزش، اثر اجتماعی آن است زیرا در روند تعامل، دانش‌آموزان در قالب یک گروه بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و هدف‌های مشترک دارند. لذا این نوع از تعامل، اثرات اجتماعی و تربیتی فراوانی به دنبال دارد. از سوی دیگر تعامل هنری که ما از آن به عنوان زیبایی شناسی یا ابعاد هنری در تدریس نام می‌بریم نیز، تحت تأثیر تعامل قرار دارد. به همین ترتیب تعامل بین معلم و دانش‌آموزان، اثر آموزشی فراوانی به دنبال دارد زیرا بسیاری از هدف‌های آموزش‌وپرورش، از طریق تعامل مستقیم و بدون واسطه به دست می‌آید اما فضای مجازی سبب شده که تعامل، به عنوان یک امکان و زمینه آموزش مؤثر، از معلم و دانش‌آموزان گرفته شود. بر این اساس معلمان در دنیای امروز، علاوه بر سواد مرسوم و تخصصی آموزش، نیازمند سواد دیجیتالی نیز هستند.
ملکی، «سواد دیجیتالی» را یک امر مهم در روند آموزش های نوین خواند و افزود: اگر سواد دیجیتالی، در روند آموزش امروز، حاصل نشود، مشکلاتی به دنبال خواهد داشت و معلمان، در سایر بخش‌ها نیز توفیقات لازم را به دست نخواهند آورد زیرا در دنیای کنونی بسیاری از دانش‌ها و اطلاعات پیش از چاپ در درون فضای مجازی منتشر می‌شود. برای یک معلم سواد دیجیتالی شامل سواد پایه رایانه، شناخت شبکه‌های اینترنتی، شناخت و تفکر محاسباتی و تولید محتوای چند رسانه‌ای است. طبیعتاً معلمانی که از سواد دیجیتالی بالایی برخوردار هستند، می‌توانند، یافته‌های علمی و روشی را زودتر به دست آورند. بر همین مبنا ما باید بدانیم که دانش‌آموزان در فضای مجازی اساساً به چه چیزهایی نیاز دارند زیرا ممکن است که شرایطی نظیر کرونا، در جهان امروز مجدداً تکرار شود و ما با عوامل مشابه رو به رو شویم، بنابراین لازم است که درباره مهارت‌های لازم دانش‌آموزان و معلمان فکر کنیم.
وی مهارت «خود نظم دهی» را ضروری خواند و بیان کرد: مهارت خود نظم دهی، در روند آموزش امروز، مهارت اساسی و مادر به شمار می‌رود. لذا باید در دانش‌آموزان تقویت شود. در واقع دانش‌آموزان برای یادگیری در شرایط مجازی، به سه انتظام اصلی نیاز دارند که یکی از آن‌ها، فهم درست هدف‌های یادگیری یا به عبارتی تدوین هدف‌های فردی در راستای یادگیری مؤثر است. مدیریت فرایند یادگیری از دیگر عناصر مهم است بنابراین دانش‌آموزان در فضای مجازی، باید این امر را به خوبی بدانند تا در ادامه بتوانند به ارزیابی عملکرد خود و رفتارهایشان در این فضا بپردازند. بنابراین هر سه این مهارت‌ها به نام خود نظم دهی نام برده می‌شود البته این مهارت ابعاد دیگری نیز دارد اما این سه ضلع و عنصر در حال حاضر مهم هستند.
وی تأکید کرد: در آموزش حضوری، معمولاً این سه توانایی از طریق رهبری معلم و رابطه مستقیم معلم و شاگرد حاصل می‌شود. در واقع درون آموزش‌های حضوری به دلیل تعامل بی‌واسطه و چهره به چهره معلم و دانش‌آموز، این سه امر مهم، در راستای دستیابی به موفقیت آموزشی، آسان‌تر حاصل می‌شود اما در فضای مجازی، به دلیل تنها شدن دانش‌آموزان و این که باید خود را اداره کنند، این‌گونه نیست لذا ما بیشتر به این مهارت خود نظم دهی نیاز داریم.
وی خاطرنشان کرد: روشن است که اگر عنصر خود نظم دهی در دانش‌آموز، ضعیف باشد و معلمان نتوانند خود نظم دهی را در دانش‌آموزان تقویت کنند، آثار منفی متعددی به دنبال خواهد داشت که از جمله آن‌ها اثر روانی و عاطفی است. در واقع بدون این مهارت، دانش‌آموزان ممکن است، اعتماد به نفس خود را زودتر از دست دهند. در این مسیر، ما شاهد افت تحصیلی نامرئی هستیم لذا در این روند ظاهراً دانش‌آموزان نمره بالایی دارند اما در باطن مردود هستند و دریافت‌های آموزشی و تربیتی قوی رخ نداده است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: بدیهی است که اگر بتوانیم عنصر خود نظم دهی را در دانش‌آموزان ایجاد کنیم، به آنان کمک خواهیم کرد تا خودشان را بهتر مدیریت کنند. در این راستا لازم است که معلمان به دانش‌آموزان کمک کنند که مدیریت زمان را بیاموزند. مدیریت زمان به معنای آن است که دانش‌آموز بتواند با درک زمان، هدف‌های مورد انتظار خود را مدیریت کند و به آن دست پیدا کند.
ملکی ادامه داد: خطرپذیری یکی دیگر از عناصر مهم است که باید به دانش‌آموزان بیاموزیم. دانش‌آموزان باید برای مدیریت خطرات و عدم قطعیت‌ها تشویق شوند البته در این بخش نیازمند مراقبت‌های لازم نیز هستیم تا آنان اصطلاحاً، بی‌گدار به آب نزنند اما از آن نیز، به تعبیری نترسند لذا دانش‌آموزان باید به گونه‌ای پرورش پیدا کنند که بتوانند با مسائل پیرامونی خود مواجه شوند و به ترس غیرضروری، مبتلا نشوند.
وی افزود: مقابله با تغییرات نیز، نکته دیگری است که دانش‌آموزان باید آن را بیاموزند. دانش‌آموزان باید بتوانند با مدیریت تغییر و رشد طیف وسیعی از فنون، برای شرایط مختلف، قادر به درک موقعیت‌ها باشند و به سوی هدف‌ها حرکت کنند. محور چهارم نیز، احساسات و واکنش‌ها است. لذا دانش‌آموزان باید بتوانند اهمیت لذت موفقیت و مدیریت نا امیدی را درک کنند. به همین ترتیب نیز، اشتراک‌گذاری مفاهیم و ایده‌های راهبردی و استفاده از دیدگاه‌های دیگران نیاز است.
وی گفت: دانش‌آموزان باید بتوانند از دیدگاه‌های دیگران استفاده کنند و در کنار آن به مستندسازی تفکر خود بپردازند بنابراین باید فرصت‌هایی فراهم شود تا دانش‌آموزان بتوانند افکار خود را درباره یادگیری مستند کنند. بدیهی است که مستندسازی یکی از ارکان مهم خود نظم دهی است زیرا از طریق مستندسازی رابطه ما با گذشته گسسته نمی‌شود و مستندسازی اساساً امکان استفاده از تجارب پیشینیان را فراهم می‌کند.
ملکی خاطرنشان کرد: معلمان، در یاد دادن مهارت خود نظم دهی، باید دارای قابلیت‌ها و صلاحیت‌هایی باشند؛ البته نظام تعلیم و تربیت، باید سعی کند که چنین شایستگی‌هایی را در معلمان ایجاد کند زیرا این بخش از مهارت‌های معلمی، به سرشت تعلیم و تربیت ما تبدیل شده است و قابل تفکیک نیست. بدیهی است که معلمان باید، علاوه بر سایر سوادها در این بخش نیز، تقویت شوند البته خانواده‌ها نیز، در این روند، رکن دوم هستند. لذا در شرایط فضای مجازی، همراهی و همدلی والدین برای ادامه راه ضروری است.
وی نقش والدین را حائز اهمیتی ویژه خواند و تصریح کرد: در این فضا، والدین همکار بسیار جدی معلم در تدریس و ارزشیابی هستند لذا باید خود را برای این فضا آماده کنند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: برای تحقق بخشیدن به این اهداف، باید مقصد خود را آموزش‌های ترکیبی قرار دهیم و با یک رویکرد ترکیبی از آموزش‌های مجازی و سنتی وارد عمل شویم. بر همین مبنا، امسال برنامه‌ای را با همین الگو برای مدارس ارسال کردیم که هم اکنون نیز تدریس می‌شود.